Het leven gaat gewoon door

Vandaag ben ik op de kop af twee weken in Japan, en raak stilaan gewend aan het wonen alhier. Omdat het semester nog niet begonnen is, kan ik me de luxe permitteren om op mijn gemak door de stad te wandelen, en het dagelijkse leven in Tokyo gade te slaan. De berichtgeving in de buitenlandse media deed, zeker vlak na de ramp, geloven dat de paniek in oost-Japan groot was. Ook in de Nederlandse kranten was te lezen hoe Japanners massaal hun land zouden ontvluchten, een goed heenkomen zoekend naar veiliger oorden in het westen. Echter, ik kan de lezer uit eigen ervaring verzekeren dat Japanners over het algemeen zeer verschillend van westerlingen, en zeker Nederlanders, op de dreigingen reageren. Waar in het vaderland een paar ondergelopen kelders al voorpaginanieuws zijn, ondergaat men het natuurgeweld hier op merkwaardig berustende wijze. Daarom lijkt het mij een goed idee om hier nader naar de Japanse manier van handelen in onvoorziene situaties kijken.

Zo was ik afgelopen donderdag bij de familie Ikeda op bezoek, toen de tafel begon te schudden. Ietwat verwonderd bekeek ik de plastic tulpen die steeds verder heen en weer schudden, waarna ik me realiseerde dat deze aardbeving wel erg lang duurde. Ongeveer twintig seconden lang schudde het huis in korte rukken heen en weer, terwijl de muren kraakten en de kopjes in de keukenkast rinkelden. Vragend richtte ik mijn blik naar moeder Ikeda, die op gedecideerde toon zei dat het trillen wel erg lang duurde en dat we beter in het midden van de kamer konden gaan staan. Zo gezegd, zo gedaan en zo abrupt als de aardbeving was begonnen, zo abrupt hield deze ook weer op. Na afloop was geen spoortje angst af te lezen van het gezicht van moeder en dochter Eri die aan tafel zat te studeren. Wel werd per E-mail aan vader Takuo gevraagd of hij ongedeerd was, maar er bleken alleen enkele dozen op zijn kantoor in Sendai op de grond te zijn gevallen. Dochter Hiromi, die tijdens de aardbeving in bad had gezeten, stapte met een stoïcijns gezicht de badkamer uit en vroeg mij of dit mijn eerste lange aardbeving was. Na een bevestigend ja luidde mijn wedervraag of het dan niet gek was om te badderen tijdens een aardbeving. Dit was echter geen enkel probleem, ze had het bad alleen wat moeten bijvullen omdat er water over de rand was geklotst.

Na de veiligheid van alle gezinsleden te hebben vastgesteld, werd de televisie aangezet. Alle uitzendingen op de Japanse televisie worden onderbroken wanneer een serieuze aardbeving plaatsvindt, en vervangen door een verslag van de dichtsbijzijnde afdeling van de NHK. Deze Japanse publieke omroep heeft een fijnmazig netwerk van aardbevingsdeskundigen over het hele land in dienst en kon derhalve al enkele minuten na de aardbeving de magnitude op verschillende plaatsen laten zien. Hoewel de verslaggevers in het epicentrum een gespannen indruk maakten, slaagden ze er toch in om met regelmatige dictie de lijst met bevingsinformatie voor te lezen. Het heeft zeker met gewenning te maken, maar ik vond het feit dat de Japanners zelfs op zulke spannende momenten de etiquette in acht nemen bewonderenswaardig. In plaats van ogenblikkelijk allerlei geruchten de wereld in te helpen via media als twitter, lijkt het erop dat men in Japan kiest voor een sterk gefaseerde en gecontroleerde manier van informatieverstrekking. De Nederlander zal hierbij wellicht opmerken dat de waarheid dan misschien te laat of niet naar buiten komt. Echter, de Japanners zijn doordrongen van het besef dat het beter is de waarheid zo naar buiten te brengen, dat de consensus en rust wordt behouden, iets waar ze naar mijn mening wonderwel in slagen.

Deze berusting en continuering van het dagelijkse leven in tijden van rampspoed zit de Japanners ongetwijfeld in het bloed. Zo verbaasde ik mij gisteren over de werknemers in een kantoor dat ik vanuit mijn kamer kan gadeslaan. Laat in de middag vond weer een aardbeving plaats van het kaliber dat ik bij de Ikeda's had gevoeld. Echter, na tien seconden stond men pas op vanachter de computers en na enkele tientallen seconden gewacht te hebben, werd de positie weer hernomen. Vervolgens werkte men ongestoord door alsof er niets was gebeurd.



Ook tijdens de hanami, het kersenbloesem kijken waar ik reeds over schreef, was van de rampspoed die zich over oost-Japan heeft uitgestort niets te merken. De afgelopen zaterdag vertoefde ik met de Ikeda's en enkele buren onder een roze kleurenpracht met de nodige versnaperingen en drank. In plaats van bij de pakken neer te zitten, greep men het hanami dit jaar aan als een extra welkome gelegenheid om bij elkaar te komen en goed stil te staan bij dat samenzijn. Ichigo Ichi-e - Each moment only once - luidt de zegswijze. Waar de hanamiviering doorgaans een geabstraheerde versie is van het stilstaan bij de vergankelijkheid van het leven, is deze gedachte dit voorjaar concreter dan ooit. Ook zonder vliedende kersenbloesems is dit jaar uiterst tastbaar dat dingen voorbij gaan..



Ik wil maar zeggen met dit stukje dat het beeld van de Japanner die zich aan een ijzeren discipline moeten onderwerpen die over elk persoonlijk leed heen walst, niet helemaal terecht is. In een land dat sinds het begin der tijden wordt geplaagd door zoveel natuurgeweld, is gebleken dat acceptatie van rampspoed nu eenmaal beter werkt dan weeklagen waarom het uitgerekend Japan moet overkomen. Bij tijd en wijle wordt heus wel een traan gelaten, maar men houdt zich meestentijds goed, teneinde het moreel hoog te houden en aan te geven dat uit ieder dal, hoe diep ook, is te ontsnappen.